Haluksy należą do najczęściej występujących deformacji przodostopia. Mają na tyle charakterystyczny wygląd, że pacjenci zazwyczaj sami są w stanie je rozpoznać. Jakie są metody leczenia haluksów? W jakich przypadkach wystarczy specjalne obuwie na haluksy, korektory haluksów lub wkładki ortopedyczne, a kiedy wskazane jest leczenie operacyjne haluksów? Poznaj też domowe sposoby, które pomogą uśmierzyć silny ból i dyskomfort związane z występowaniem palucha koślawego!
Spis treści:
- Czym są haluksy?
- Jakie są najczęstsze przyczyny haluksów?
- Objawy haluksów
- Jak powinno wyglądać leczenie haluksów?
- Profilaktyka haluksów. Jak zapobiec deformacji palucha?
Czym są haluksy?
Haluks, czyli paluch koślawy (hallux valgus) to deformacja stopy, która ma dość charakterystyczny wygląd. Im większy jest stopień zaawansowanie haluksów, tym bardziej wpływają one na codzienne funkcjonowanie. Nie do końca poznane są przyczyny powstawania haluksów. Nie ma też jednego, najlepszego sposobu leczenia palucha koślawego. W zależności od nasilenia objawów haluksów stosuje się odpowiednie wkładki ortopedyczne, ortezy korygujące, zabiegi fizjoterapeutyczne, a w bardziej zaawansowanych przypadkach - leczenie operacyjne.
Jakie są najczęstsze przyczyny haluksów?
Przyczyny powstawania haluksów są różnorodne. Do deformacji palucha koślawego może dojść pod wpływem zaistnienia kilku z wymienionych czynników:
- obciążenie genetyczne - występowanie wśród członków najbliższej rodziny przypadków haluksów znacząco zwiększa ryzyko ich pojawienia się u pacjenta,
- płeć - charakterystyczne odchylenie palucha znacznie częściej rozwija się u kobiet,
- nadmierna masa ciała,
- płaskostopie poprzeczne lub podłużne,
- zaburzenia biomechaniki chodu,
- nieprawidłowości anatomiczne w obrębie kości śródstopia,
- nadmierna wiotkość palucha,
- obecność chorób przewlekłych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów czy dna moczanowa - występowanie tych schorzeń zwiększa ryzyko deformacji dużego palca stopy,
- częste noszenie obuwia na wysokim obcasie z wąskim noskiem - długotrwałe, nienaturalne ustawienie stopy może z czasem prowadzić do jej deformacji.
Objawy haluksów
Jakie są objawy palucha koślawego? U pacjenta z haluksem I kość śródstopia ułożona jest przyśrodkowo. Nieprawidłowo wygięte są też paliczki palca u stopy. Przy haluksach dochodzi do deformacji śródstopno-paliczkowego stawu dużego palca, w obrębie którego często rozwija się stan zapalny i pojawiają się związane z nim dolegliwości.
Jak wyglądają haluksy?
Haluksy mają dość typowy, charakterystyczny wygląd. Zauważyć można odchylenie palucha do pozostałych palców stopy. Stan zapalny haluksów wiąże się z występowaniem zaczerwienienia, obrzęku i bolesności w obrębie stawu dużego palca. Nieprawidłowe ustawienie palucha zmienia biomechanikę chodu. To z kolei wpływa na zmianę w wywieraniu nacisku w obrębie stopy, co w dalszej konsekwencji sprzyja pojawianiu się odcisków oraz innych zmian skórnych.
Stopień zaawansowania haluksów
W zależności od ustawienia dużego palca u stopy, a konkretniej od jego odchylenia, najczęściej wyróżnia się IV stopnie zaawansowania haluksów. Przy łagodnym stopniu zaawansowania widoczne jest niewielkie wybrzuszenie. Bóle stóp mogą w ogóle nie występować lub pojawiać się w określonym obuwiu czy też konkretnym rodzaju aktywności (np. podczas biegania). Im większy jest stopień deformacji stopy, tym bardziej paluch wygięty jest w stronę pozostałych palców, czasem nawet na nie nachodząc. W bardzo zaawansowanych przypadkach haluksów zmienia się nie tylko ustawienie palucha, ale również innych palców stopy. Silniejsze są też bóle stóp. Stan zapalny haluksów i związany z nim obrzęk oraz dolegliwości bólowe mogą utrudniać poruszanie się.
Kiedy zniekształcenie stopy wymaga konsultacji ze specjalistą?
Jeśli pacjent zauważa odchylenie palucha, szczególnie jeśli jednocześnie pojawia się obrzęk i ból, który utrudnia chodzenie, powinien skonsultować się z lekarzem. Oceni on funkcje stopy, określi stopień zaawansowanie haluksu (w tym celu zlecane są specjalistyczne badania obrazowe) i rekomenduje odpowiedni sposób leczenia koślawych paluchów. Z wizytą u lekarz nie warto zwlekać. Zauważając objawy palucha koślawego dobrze jest udać się do lekarza również po to, aby doradził on, co robić, aby zapobiegać dalszemu pogarszaniu się stanu stóp.
Jak powinno wyglądać leczenie haluksów?
W terapii haluksów wykorzystanie znajdują sposoby niechirurgiczne oraz leczenie operacyjne. Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania haluksów, preferencji pacjenta, a także skuteczności wybranej wcześniej formy terapii. Czy wszystkie haluksy wymagają leczenia? Nie, nie w każdym przypadku należy bezwzględnie leczyć haluksy. Jeśli odchylenie palucha jest niewielkie i nie powoduje bólu, ani nie zaburza normalnego funkcjonowania, żadne zabiegi na haluksy, a tym bardziej leczenie operacyjne deformacji palucha nie jest potrzebne. Jeśli jednak paluch koślawy powoduje ból, utrudnia dobór odpowiedniego obuwia i przeszkadza w codziennej aktywności - haluksy wymagają leczenia.
Leczenie zachowawcze haluksów- zabiegi na paluchy koślawe
Leczenie objawów haluksa polega na stosowaniu nieinwazyjnych metod, których celem jest złagodzenie bólu oraz innych dolegliwości wynikających z deformacji stopy. Leczenie zachowawcze nie koryguje zniekształcenia palca, ale pomaga ograniczyć negatywny wpływ choroby na komfort i codzienne funkcjonowanie pacjenta. W ramach tej formy terapii zaleca się specjalne obuwie na haluksy z szerokim noskiem, ortopedyczne wkładki lub plaster ochronny na haluks. Złagodzenie objawów mogą przynieść też odpowiednie zabiegi na deformacje stóp. Dobre efekty u części pacjentów daje fizjoterapia haluksów, w obrębie której korzysta się z terapii manualnej, kinesiotapingu lub specjalnych ćwiczeń na haluksy. Stosowane są też zabiegi ortopedyczne na haluksy. Dostępna jest laseroterapia, magnetoterapia i krioterapia. Możliwości leczenia zachowawczego jest więc sporo, a ich wybór zależy zarówno od stopnia deformacji stopy, jak i tego, jakie zabiegi na stopy preferuje pacjent.
Kiedy konieczna jest chirurgiczna korekcja haluksów? Rehabilitacja po operacji haluksów
Ćwiczenia korekcyjne czy też mniej inwazyjne zabiegi na bóle stawów palców u stóp nie zawsze przynoszą wystarczającą ulgę. Wówczas pozostaje leczenie operacyjne haluksów. Jakie są wskazania do operacji haluksów? Zabieg operacyjny jest rozważany, gdy ból stóp jest duży i utrudnia normalne funkcjonowanie, a także wtedy, gdy ze względu na deformację stopy nie sposób dobrać odpowiedniego obuwia.
Zabiegi chirurgiczne na haluksy są różnorodne. Lekarz wykonujący operację może przeprowadzić osteotomię, która polega na przecięciu kości i przywróceniu jej prawidłowego ustawienia, artrodezę umożliwiającą pozbycie się uszkodzonej części chrząstki stawowej i stabilizującą staw np. przy pomocy śrub. Inne metody operacyjne haluksów to m.in. artroplastyka, egzostektomia i cheilektomia.
Operacja palucha koślawego wiąże się z koniecznością noszenia specjalnego obuwia po zabiegu oraz wprowadzeniem rehabilitacji pooperacyjnej. Odpowiednie ćwiczenia powinny być zalecone przez fizjoterapeutę specjalizującego się w tego typu zmianach.
Metody operacyjne haluksów są zarezerwowane głównie dla pacjentów z bardziej zaawansowanymi zmianami, u których silny ból znacząco wpływa na codzienne aktywności, a metody nieinwazyjne nie przyniosły wystarczających efektów. Możliwe komplikacje po operacji haluksów to np. krwiak, uszkodzenie nerwów, zapalenie kości i ograniczenie ruchomości stawu.
Domowe sposoby na haluksy
Jak złagodzić ból haluksa? Dostępnych jest kilka domowych sposobów, które mogą pomóc w uśmierzeniu bólu związanego z deformacją stopy. Ulgę w bólu przynieść może przykładanie woreczka z lodem do obszaru objętego stanem zapalnym. Doraźnie można też sięgnąć po leki przeciwbólowe. Ważne jest także podjęcie próby wyeliminowania czynników, które mogły przyczynić się do rozwoju palucha koślawego, jeśli jest to oczywiście możliwe. Dotyczy to m.in. pacjentów z nadmierną masą ciała, u których normalizacja wagi może przynieść złagodzenie odczuwanych dolegliwości.
Co na ból haluksa? Jak leczyć haluksy preparatami dostępnymi bez recepty? Jak zostało wspomniane, doraźnie można sięgnąć po lek na dolegliwości bólowe, który zmniejszy dyskomfort, ból oraz inne oznaki stanu zapalnego. W pierwszej kolejności warto wybrać preparat miejscowy (maści, żele przeciwbólowe) np. z ibuprofenem lub diklofenakiem. Jeśli leczenie miejscowe nie przynosi oczekiwanej poprawy, można zażyć doustny lek przeciwbólowy i przeciwzapalny, taki jak wymieniony ibuprofen lub diklofenak, a także meloksykam, naproksen czy deksketoprofen.
Profilaktyka haluksów. Jak zapobiec deformacji palucha?
Profilaktyka haluksów jest istotna przede wszystkim dla osób, które są genetycznie obciążone skłonnością do ich występowania, a także dla pacjentów po operacji korekcji haluksa, aby zapobiegać jego ponownemu rozwojowi. Zalecane jest dbanie o utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz kontrolowanie chorób podstawowych, które mogą przyczyniać się do rozwoju palucha koślawego. Istotna jest korekcja płaskostopia, jeśli wada ta występuje u pacjenta. Odpowiednie, regularnie wykonywane zabiegi na płaskostopie pomagają pozbyć się wady i zapobiegać związanych z nią następstw. Wskazane jest też unikanie częstego i długotrwałego noszenia obuwia na wysokim obcasie i z wąskim noskiem. Warto jednak zaznaczyć, że metody profilaktyki palucha koślawego nie zawsze zapobiegają pojawieniu się tej przypadłości. Nawroty haluksów po leczeniu operacyjnym deformacji nie są częste, ale występują u kilku procent pacjentów.
Haluksy to deformacje stopy, które rozwijają się u wielu pacjentów. Na ich powstawanie częściowo wpływają czynniki od nas niezależne, ale częściowo również takie, na które mamy wpływ. W leczeniu w pierwszej kolejności zazwyczaj wprowadzane są metody nieinwazyjne, takie jak modyfikacja obuwia, korektory haluksów czy manualne zabiegi na paluchy koślawe. W ciężkich przypadkach operacja haluksów może być niezbędna, aby poprawić komfort życia chorego. Okres rekonwalescencji po zabiegu chirurgicznym na haluksy trwa zazwyczaj kilka tygodni, w zależności choćby od stopnia inwazyjności wybranej metody operacyjnej, a także szybkości regeneracji organizmu pacjenta. Obecnie dostępnych jest wiele sposobów leczenia palucha koślawego, co umożliwia dobór najlepszej metody dla konkretnego chorego.
