Konopie medyczne mają długą i bogatą historię stosowania, choć ich globalna kariera rozpoczęła się stosunkowo niedawno. Za „ojca chrzestnego” współczesnych badań nad konopiami uznaje się profesora Raphaela Mechoulama, izraelskiego chemika, którego zafascynował terapeutyczny potencjał tej rośliny. Doskonale wiedział, że konopie towarzyszą człowiekowi od tysiącleci – wspomina o nich nawet Biblia. W latach 60. XX wieku jego zespół rozpoczął pionierskie badania nad ich składem chemicznym i wpływem na organizm. To właśnie Mechoulam jako pierwszy wyizolował i opisał związek THC, główny kannabinoid odpowiedzialny za działanie psychoaktywne konopi. W tym samym czasie odkryto również CBD, drugi kluczowy składnik o właściwościach terapeutycznych. Te dwa odkrycia stały się fundamentem współczesnej nauki o konopiach i otworzyły drogę do dalszych badań nad ich zastosowaniem w medycynie.
Spis treści:
- Wstęp i historia konopi
- Układ endokannabinoidowy – nieznany system sterujący organizmem
- Składniki aktywne konopi i efekt anturażu
- Wskazania do stosowania konopi medycznych
Wstęp i historia konopi
Zobacz film, w którym dr Ascher Shmulewitz – uczeń słynnego prof. Rafaela Mechoulama, „ojca” konopi medycznych – opowiada o ich fascynującej historii: od starożytnych zapisków, po współczesne laboratoria, gdzie odkrywano ich terapeutyczny potencjał.
Sam profesor Raphael Mechoulam był postacią niezwykłą, do końca życia pozostał młody duchem, pełen pasji i zawodowo aktywny, mimo sędziwego wieku. Żartobliwie spekulowano, że może to zasługa konopi, które tak dogłębnie badał – ich charakterystyczny aromat zawsze unosił się w jego gabinecie. Pierwsze próbki roślin, na których prowadził eksperymenty, pochodziły z policyjnych konfiskat. Prof. był wówczas jedynym naukowcem na świecie, który otrzymał oficjalne pozwolenie na ich badanie. Co więcej, jego prace finansował sam rząd Stanów Zjednoczonych, mimo że kraj ten w tamtym czasie konsekwentnie sprzeciwiał się stosowaniu konopi. Władze Stanów Zjednoczonych były bardzo zainteresowane poznaniem mechanizmów ich działania, pomimo oficjalnych obostrzeń.
Prof. Mechoulam był kopalnią wiedzy na temat konopi medycznych. Niemniej jeszcze wiele lat po tym, kiedy rozpoczął ich badanie, na uniwersytetach medycznych nikt nawet nie wspominał o kannabinoidach. Dziś jednak zyskują terapeutyczne znaczenie, jako element światowego trendu powrotu do naturalnych terapii i profilaktyki zdrowia.
Układ endokannabinoidowy – nieznany system sterujący organizmem
Zobacz film, gdzie dr Ascher Shmulewitz wyjaśnia, czym jest jeden z najważniejszych, a wciąż mało poznanych układów naszego organizmu. Omawia też, jak jego działanie wspierają konopie.
20 lat po tym, kiedy zidentyfikowano THC i CBD, po raz pierwszy opisano także układ endokannabinoidowy (ECS). Prof. Mechoulam, podczas badań nad konopiami, szukał cząsteczek, które wywierają wpływ na ludzki organizm oraz receptorów, na które te cząsteczki miałyby wpływ. Zauważył, że THC łączy się głównie z receptorami CB1, a CBD z receptorami CB2. Profesor najpierw więc zidentyfikował te związki, a następnie znalazł pasujące do nich receptory. W trakcie dalszych badań odkryto coś znacznie bardziej doniosłego: istnieje zupełnie nowy, nieznany dotąd system ciała człowieka. Niepowiązany z innymi znanymi układami, jak np. system metaboliczny czy immunologiczny. Tym właśnie był układ ECS. Dzisiaj wiemy, że to od niego zależy homeostaza całego naszego organizmu. Profesor zdawał sobie sprawę, jak niezwykle ważne jest przekazanie wszystkim, że ECS angażuje się w rozwój każdej choroby w ciele i ma powiązania z każdym narządem w organizmie. Nie można go ignorować. Tym bardziej trudno zrozumieć, dlaczego dopiero obecnie mówi się więcej o ECS i zaczyna nauczać o nim na uczelniach medycznych.
Układ ten, innymi słowy, to główny panel sterujący ludzkim ciałem, modyfikujący wszystkie inne układy. ECS przywraca sprawne działanie naszego organizmu, do normalnego stanu. Przykład: w naszym organizmie wydzielają się hormony stresu. Na krótką metę – to dobre zjawisko, korzystne, ale przewlekle – bardzo szkodliwe. Układ endokannabinoidowy wycisza efekt pobudzenia i przywraca organizm do stanu spoczynku, spokoju. Innymi słowy, potrzebujemy go do tego, by nasze ciało pełniło prawidłowo wszystkie funkcje, jak: zdrowy sen, dobry metabolizm, wzrost kości, itd.
Składniki aktywne konopi i efekt anturażu
Obejrzyj film, w którym dowiesz się, jakie są najważniejsze składniki terapeutyczne konopi i na czym polega niezwykłość ich wzajemnych interakcji.
Konopie zawierają szereg substancji aktywnych terapeutycznie. Ich prozdrowotne działanie wynika z tzw. efektu anturażu. To zjawisko, w którym różne związki obecne w konopiach – takie jak kannabinoidy (CBD, THC), terpeny i flawonoidy – współdziałają ze sobą, wzmacniając swoje działanie. Oznacza to, że ekstrakt pełnospektralny (zawierający cały zestaw naturalnych substancji rośliny) może działać skuteczniej i łagodniej niż pojedynczy, izolowany składnik. Przewyższa pod tym względem wyizolowane pojedyncze molekuły. Badacze zwrócili na to zjawisko uwagę, kiedy odkryto układ endokannabinoidowy i starano się zrozumieć, na jakiej zasadzie działa.
Zespół prof. Raphaela Mechoulama po raz pierwszy opisał efekt anturażu w kontekście układu endokannabinoidowego roślin, obserwując współdziałanie dwóch cząsteczek uwalnianych jednocześnie w momencie urazu. Dziś wiemy, że silny stres lub uszkodzenie tkanek uruchamia w organizmie podobny mechanizm, prowadząc do wzrostu poziomu endokannabinoidów. W tamtym pionierskim doświadczeniu badacze zauważyli, że szczególnie intensywnie zwiększa się wydzielanie anandamidu, związku działającego w układzie ECS w sposób zbliżony do THC. Co istotne, efekt ten wynikał z interakcji pomiędzy samymi cząsteczkami, a nie z ich bezpośredniego oddziaływania na receptory CB1 i CB2.
Kilka lat później profesor Raphael Mechoulam został doradcą naukowym jednej z międzynarodowych firm farmaceutycznych, gdzie zainteresowanie wzbudziła jego teoria efektu anturażu, także w kontekście interakcji pomiędzy fitokannabinoidami i terpenami obecnymi w konopiach. Współpraca ta zaowocowała opracowaniem pierwszego leku wykorzystującego właśnie ten mechanizm synergii.
Podsumowując, koncepcja efektu anturażu narodziła się dzięki badaniom prof. Mechoulama i jego zespołu, którzy opisali proces zachodzący w ludzkim organizmie w momencie uwalniania endokannabinoidów i ich wzajemnej interakcji. Uczony dążył do stworzenia naukowej podstawy, która przekonałaby przemysł farmaceutyczny do stosowania naturalnych ekstraktów konopnych typu full spectrum – zawierających pełne spektrum związków roślinnych działających w harmonii. Dzięki jego determinacji efekt anturażu został szczegółowo opisany i włączony do standardów opracowywania preparatów medycznych na bazie konopi.
Hipoteza ta znajduje potwierdzenie w badaniach: wiadomo, że czyste CBD wywołuje tzw. odpowiedź w kształcie odwróconej litery „U”. Oznacza to, że wraz ze wzrostem dawki obserwuje się coraz silniejszy efekt działania, aż do momentu osiągnięcia tzw. plateau, po którym skuteczność zaczyna stopniowo maleć. Zjawisko to dotyczy jednak wyłącznie izolowanego CBD. W przypadku ekstraktów typu full spectrum takiego efektu nie zaobserwowano.
To dowód, że między poszczególnymi związkami obecnymi w roślinie zachodzi swoista interakcja, wzajemne wspieranie i modulowanie działania, które wciąż nie zostało w pełni wyjaśnione przez naukę. Nie jest to zresztą wyjątek: podobne trudności dotyczą również badań nad interakcjami klasycznych leków. Stosowanie preparatów konopnych full spectrum pozostaje więc w zgodzie z naturalnym porządkiem – to natura, a nie człowiek, decyduje, które substancje współdziałają ze sobą w harmonijny sposób, tworząc efekt terapeutyczny większy niż suma ich części.
Wskazania do stosowania konopi medycznych
Zobacz film, który radzi, w jakich dolegliwościach można i warto stosować medyczne konopie. Także u dzieci i osób przewlekle chorych.
Na konopie medyczne można patrzeć z dwóch uzupełniających się perspektyw. Z jednej strony, naukowej, pozwalającej zrozumieć mechanizmy ich działania i wpływ poszczególnych kannabinoidów na organizm. Z drugiej, praktycznej, opartej na doświadczeniach samych pacjentów, którzy coraz częściej sięgają po konopie w ramach uzupełnienia lub alternatywy dla tradycyjnych terapii. Wielu z nich trafia do lekarza już z przekonaniem, że znalazło rozwiązanie swoich problemów zdrowotnych. Najczęściej są to osoby zmagające się z przewlekłym bólem, bezsennością lub z obiema tymi dolegliwościami jednocześnie. Właśnie te dwa obszary stanowią dziś główne wskazania do stosowania konopi medycznych. W przypadku bólu chronicznego, zwłaszcza o podłożu neuropatycznym, ich skuteczność została potwierdzona klinicznie, dlatego też to właśnie ten typ bólu znalazł się w oficjalnych rekomendacjach terapeutycznych.
Kolejnym ważnym wskazaniem do stosowania konopi medycznych jest łagodzenie stanów lękowych i objawów z nimi związanych. Dotyczy to również dzieci, u których konopie bywają pomocne m.in. w redukcji tików czy w terapii zespołu Tourette’a. Właśnie tu szczególnego znaczenia nabiera efekt anturażu, czyli synergiczne działanie wszystkich związków zawartych w roślinie. Obecnie prowadzone są intensywne badania rodzaju zaburzeń. Największym wyzwaniem pozostaje ograniczenie działania psychoaktywnego THC u dzieci, by zapobiec ewentualnym zaburzeniom rozwoju układu nerwowego. Właśnie efekt anturażu ma pomóc w osiągnięciu tego celu, równoważąc działanie poszczególnych składników i zwiększając bezpieczeństwo terapii. Badania potwierdziły, że kombinacja składników konopi jest o wiele skuteczniejsza terapeutycznie niż pojedyncza cząsteczka. Kiedy wyizolowane THC połączono z innymi cząsteczkami w celu osiągnięcia efektu anturażu, osiągnięto o wiele lepsze efekty lecznicze.
