Kurkuma (ostryż długi, Curcuma longa) jest rośliną występującą dziko w krajach tropikalnych. Jej korzeń wykorzystywany jest jako przyprawa oraz barwnik spożywczy, ale znane jest również prozdrowotne działanie tej rośliny. Czynnikami biologicznie aktywnymi, którym zawdzięcza ona swoje niezwykłe właściwości są kurkuminoidy, w tym najcenniejsza - kurkumina. Substancje te ma zdolność do wielokierunkowego wpływu na organizm. Kurkumina wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i neutralizuje wolne rodniki. Wskazuje się również na skuteczność kurkuminy w leczeniu zaburzeń metabolicznych, a także dysfunkcji ze strony ośrodkowego układu nerwowego, w tym w terapii schorzeń neurodegeneracyjnych- choroby Alzheimera lub Parkinsona. Jakie jeszcze potencjalne działanie terapeutyczne kurkuminy znane jest w medycynie? Czy jest ona bezpieczna w długotrwałym stosowaniu?
Spis treści:
- Czym jest kurkumina (E100)?- podstawowe informacje
- Kurkumina ranking preparatów - właściwości zastosowanie dostosowane do indywidualnych potrzeb
- W jakich schorzeniach prozdrowotne działanie kurkuminy może zostać wykorzystane?
- Suplementy diety - przyswajalność kurkuminy, przyjmowanie i bezpieczeństwo, jej standaryzacja. Jak wybrać najlepszy preparat kurkumina z piperyną kapsułki?
Czym jest kurkumina (E100)?- podstawowe informacje
Kurkumina określana jest jako naturalny polifenol. Jej głównym źródłem pozyskiwania są kłącza ostryżu długiego. Jest to związek o plejotropowym charakterze, co oznacza, że wykazuje niezwykle szerokie spektrum działania biologicznego. Nic więc dziwnego, że od lat cieszy się sporym zainteresowaniem wśród naukowców, lekarzy i dietetyków. Kurkumina działa m.in. poprzez łagodzenie stanów zapalnych, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, czy trądziku. Niezwykle ważne jest także antyoksydacyjne działanie kurkuminy. Wolne rodniki tlenowe przyczyniają się do uaktywnienia wielu chorób w tym cukrzycy, nowotworów, jak i schorzeń układu krążenia. Kurkumina nie tylko neutralizuje wolne rodniki tlenowe, ale również zwiększa poziom glutationu, który również przyczynia się do zwalczania stresu oksydacyjnego. Nic więc dziwnego, że ten naturalny antyoksydant posiada niezwykle cenne właściwości kliniczne.
Kurkumina a kurkuma (Curcuma longa) - czym się różnią?
Niekiedy kurkuma i kurkumina to pojęcia wykorzystywane zamiennie, w rzeczywistości dotyczą one dwóch różnych pojęć. Zatem dla uporządkowania:
- Kurkuma to surowiec roślinny – sproszkowane kłącze ostryżu długiego (Curcuma longa), należącego do rodziny imbirowatych. Kurkuma wykorzystywana jest zarówno jako popularna przyprawa kulinarna, jak i w medycynie tradycyjnej, szczególnie ajurwedyjskiej i chińskiej, ale znana jest coraz bardziej na lokalnym podwórku, dodawana do mleka czy herbaty wspomaga układ odpornościowy w czasie infekcji, pasta z kurkumy stosowana jest z kolei na stany zapalne stawów.
- Kurkumina to aktywny składnik kurkumy, odpowiedzialny za większość jej właściwości biologicznych, zdrowotnych, a także intensywny żółty kolor, co wykorzystywane jest w przemyśle (barwnik o oznaczeniu E100). Natomiast stanowi one jedynie 2–8% suchej masy kłącza kurkumy. Dlatego, aby móc korzystać z cennych właściwości kurkuminy lepiej sięgać po koncentraty, nie zaś po samą kurkumę. Problemem jest również niska biodostępność substancji z przewodu pokarmowego.
Działanie kurkuminy na organizm ludzki i właściwości zdrowotne kurkuminy
Kurkumina jest jednym z lepiej poznanych i przebadanych naturalnych związków o działaniu wielokierunkowym na ludzki organizm. Ma ona zdolność modulacji procesów zapalnych i oksydacyjnych, jak i regulacji pracy układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, odpornościowego oraz wpływa na metabolizm. To wszystko sprawia, że może być ona szeroko wykorzystywana zarówno w profilaktyce, jak i uzupełnieniu terapii wielu schorzeń.
Kurkumina ranking preparatów - właściwości zastosowanie dostosowane do indywidualnych potrzeb
- Yango Kurkumina kapsułki - kurkumina z piperyną o odpowiedniej standaryzacji,
- Humavit Kurkumina kapsułki - zawierają ekstrakt z kłącza ostryżu długiego w przystępnej cenie,
- SINGULARIS Biała Kurkumina Reduct kapsułki - aktywna, standaryzowana, opatentowana i przebadana forma metabolitu kurkumy w postaci tetrahydrocurkuminoidów (THC) o silnej aktywności antyoksydacyjnej,
- KENAY Kurkuma micelizowana kapsułki - innowacyjna technologicznie postać preparatu znacznie poprawiająca biodostępność składnika,
- Allnutrition Health Care Curcumin C3 Liver kapsułki - kompozycja ziołowych ekstraktów, standaryzowana na zawartość składników aktywnych, w tym kurkumy, piperyny i silimaryny wspierających pracę wątroby i trawienie.
W jakich schorzeniach prozdrowotne działanie kurkuminy może zostać wykorzystane?
Patrząc na wpływ kurkuminy na ludzki organizm, nietrudno dziwić się, że ma ona tak szeroki potencjał leczniczy. W wielu schorzeniach sprawdzi się jako uzupełnienie terapii podstawowej, ale stanowi ona też cenną substancję, którą można wykorzystać w profilaktyce wielu schorzeń.
Jak sprawdza się przeciwzapalne działanie kurkuminy w łagodzenie bólu stawów?
Kurkumina hamuje aktywność mediatorów zapalenia, takich jak cytokiny prozapalne (IL-1β, TNF-α, IL-6) oraz enzymy COX-2 i LOX, odpowiedzialne za produkcję prostaglandyn i leukotrienów. Wykazuje tym samym silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, co czyni ją naturalną i potencjalną alternatywą dla niesteroidowych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Dodatkowo zwalcza wolne rodniki tlenowe, które mogą pogłębiać stan zapalny. Podawanie kurkuminy pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów przyczynia się do zmniejszenia sztywności, obrzęku i natężenia bólu, poprawiając komfort życia. Ze względu na bezpieczeństwo stosowania kurkuminy może stanowić ona długotrwałe wsparcie terapii ograniczającej stany zapalne.
Jak można wykorzystywać potencjał przeciwnowotworowy kurkuminy?– apoptoza, angiogeneza i chemoprewencja
W badaniach laboratoryjnych kurkumina wykazuje potencjał przeciwnowotworowy. W przypadku komórek rakowych substancja ta ma zdolność do indukowania ich apoptozy, czyli programowanej śmierci. Wpływa na liczne szlaki komórkowe. Kurkumina hamuje wzrost guza, a także jego namnażanie, czy angiogenezę (tworzenie naczyń odżywiających raka). Co więcej, naukowcy stawiają na chemoprewencyjne właściwości kurkuminy, mające na celu opóźnienie lub zapobieganie rozwoju komórek rakowych oraz zminimalizowanie skutków ubocznych związanych z chemioterapią. Niemniej jednak kwestia ta nadal podlega dalszym badaniom.
Badania pokazują, że kurkumina posiada potencjał w profilaktyce nowotworów: jelita grubego, piersi, trzustki i prostaty. Nie tylko poprzez właściwości przeciwnowotworowe, ale również antyoksydacyjne i przeciwzapalne.
Kurkumina a zaburzenia trawienia i problemy jelitowe. Jak kurkumina wpływa na wątrobę?
Kurkumina od wieków wykorzystywana była w medycynie ajurwedyjskiej jako środek żółciopędny i wspierający trawienie. Pobudza wydzielanie żółci i enzymów trzustkowych, co ułatwia metabolizm tłuszczów oraz łagodzi wzdęcia i uczucie ciężkości po posiłku. Stąd też sprawdza się ona na zaburzenia układu trawiennego oraz zaburzenia jelit. Wspiera mikroflorę jelitową, co ma znaczenie chociażby w profilaktyce zespołu jelita drażliwego (IBS). Dodatkowo nie można zapominać o tym, że kurkumina hamuje procesy zapalne, co sprawdza się w nieswoistych chorobach zapalnych jelit (m.in. choroby Leśniowskiego-Crohna).
Działanie kurkuminy przeciwko reaktywnym formom tlenu przekłada się na jej hepatoprotekcyjną aktywność. Chroni ona komórki wątroby przed działaniem toksyn, alkoholu czy leków. Pojawiają się doniesienia, że kurkumina może obniżać poziom enzymów wątrobowych u pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby i wspomagać regenerację tego narządu.
Kurkumina a zaburzenia układu sercowo-naczyniowego i profilaktyka miażdżycy
Korzystne działanie kurkuminy na układ sercowo - naczyniowy związany jest z jej wpływem na funkcję śródbłonka naczyń krwionośnych, co przekłada się na ich lepszą elastyczność i drożność oraz metabolizm tłuszczów. Obniża poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, jako przeciwutleniacz ogranicza również oksydację lipoprotein. Kurkumina ma właściwości antyagregacyjnie, a tym samym zapobiega nadmiernemu zlepianiu się płytek krwi. Z tego też względu wspiera profilaktykę miażdżycy, nadciśnienia i choroby niedokrwiennej serca, zmniejszając ryzyko zawału serca, czy udaru mózgu.
Neuroprotekcyjny charakter kurkuminy i jej wykorzystanie w chorobach neurodegeneracyjnych i psychiatrycznych
Właściwości lecznicze kurkuminy mogą być potencjalnie wykorzystane również w profilaktyce i leczeniu schorzeń ośrodkowego układu nerwowego. Dobrym przykładem są bez wątpienia choroby neurodegeneracyjne. Co ważne, kurkumina przekracza barierę krew-mózg, więc wpływa bezpośrednio na OUN. Chroni neurony przed stresem oksydacyjnym, wspomaga ich regenerację, ale znaczenie w tym wypadku mają również przeciwzapalne właściwości kurkuminy.
Ponadto w mózgu kurkumina przyczynia się do zmniejszenia agregacji białka o nazwie beta-amyloid, które to nadmiernie odkłada się u pacjentów z chorobą Alzheimera i zaburza funkcjonowanie neuronów. Wskazuje to na potencjalne wykorzystanie kurkuminy w profilaktyce i wsparciu leczenia tej choroby neurodegeneracyjnej. Z kolei spożycie kurkuminy przez dłuższy czas poprawia u pacjentów funkcje poznawcze oraz nastrój, jak i również korzystnie wpływa na poziom serotoniny, dopaminy i kortyzolu. Przekłada się to na potencjalne wykorzystanie kurkuminy w łagodzeniu objawów depresji, czy lęku.
Kurkumina a zaburzenia układu immunologicznego. Czy warto sięgać po kurkuminę na odporność?
Kurkumina działa immunomodulująco, czyli reguluje wszelkie zaburzenia układu odpornościowego w celu przywrócenia równowagi. Działa wielokierunkowo w tym zakresie, co oznacza, że zarówno hamuje nadmierną aktywność cytokin prozapalnych, a jednocześnie pobudza komórki odpornościowe (limfocyty T, makrofagi, komórki NK) do skuteczniejszego działania. Dzięki temu może być ona pomocna zarówno w stanach obniżonej odporności (np. częste infekcje), jak i wtedy gdy mają miejsce zaburzenia immunologiczne, jak np. w chorobach autoimmunologicznych, gdzie mechanizmy odpornościowe są aktywowane w stosunku do błędnie identyfikowanych własnych komórek. Suplementacja kurkuminą w okresie jesienno-zimowym może zatem wspierać profilaktykę infekcji dróg oddechowych oraz ogólną równowagę immunologiczną organizmu.
Co więcej, kurkumina hamuje wzrost wielu mikroorganizmów chorobotwórczych, w tym bakterii takich jak Staphylococcus aureus, Helicobacter pylori, czy Escherichia coli. Wykazuje również działanie przeciwwirusowe (wirus grypy, HSV, SARS-CoV-2) oraz wspiera naturalną florę jelitową.
Kurkumina a cukrzyca i zaburzenia metaboliczne
Kurkumina może być ważnym elementem zarówno profilaktyki, jak i terapii insulinooporności oraz cukrzycy typu 2. Zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, poprawia metabolizm glukozy oraz zmniejsza poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Jako silny antyoksydant ogranicza uszkodzenia naczyń i nerwów związane z przewlekłą hiperglikemią. Ponadto wpływa korzystnie na gospodarkę lipidową. Redukuje poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów, co czyni ją przydatną w zespole metabolicznym i walce z nadprogramowymi kilogramami.
Suplementy diety - przyswajalność kurkuminy, przyjmowanie i bezpieczeństwo, jej standaryzacja. Jak wybrać najlepszy preparat kurkumina z piperyną kapsułki?
Aby suplementacja kurkuminą była wartościowa, trzeba zwrócić uwagę na takie aspekty jak formy chemiczna substancji, jej biodostępności oraz jakość preparatu. Ma to znaczenie szczególnie ze względu na niską przyswajalność kurkuminy z układu pokarmowego, co ma związek chociażby z jej słabą rozpuszczalnością w wodzie, czy stosunkowo szybkim jej metabolizmem w jelitach i wątrobie. Z tego też powodu nawet przy wysokich dawkach kurkuminy, jej faktyczna ilość, która dociera do tkanek, może być niewielka. Aby temu zapobiec, preparaty zawierające kurkuminę:
- są łączone z piperyną (alkaloidem z czarnego pieprzu), który hamuje enzymy odpowiedzialne za rozkład kurkuminy, znacznie zwiększając jej wchłanianie,
- poddawane są procesom mikronizacji lub nanotechnologii, rozbijanie cząsteczek na mniejsze, ułatwia ich absorpcję,
- zawierają formy liposomalne kurkuminy, gdzie substancja zamknięta zostaje w pęcherzykach lipidowych, które łatwiej przechodzą przez błony komórkowe.
Wybierając suplement diety z kurkuminą, warto zwrócić uwagę również na inne aspekty:
- standaryzację – dobry preparat powinien być standaryzowany na zawartość kurkuminoidów (zazwyczaj 95%) i piperyny (najczęściej 5–10 mg na porcję),
- czystość i pochodzenie surowca – najlepiej wybierać produkty z certyfikatem jakości, bez dodatku syntetycznych barwników czy konserwantów,
- postać – kapsułki są najczęściej wybierane przez pacjentów, ale na rynku dostępne są również płyny (tutaj warto zwrócić uwagę, czy w składzie znajduje się kurkuma czy kurkumina), tabletki i formy liposomalne, które mogą oferować wyższą biodostępność.
Suplementy diety z kurkuminą zawsze powinny być stosowane zgodnie z zaleceniem producenta. Niemniej jednak jest to bezpieczna substancja, którą można suplementować długotrwale, nawet w wyższych dawkach. Nie zaleca się jednak jej łączenia z lekami przeciwzakrzepowymi. Z kolei osoby z kamicą żółciową lub chorobami wątroby powinny skonsultować suplementację z lekarzem. Natomiast kobietom w ciąży i karmiącym piersią nie jest zalecane stosowanie wysokich dawek kurkuminy.
